Birazoku

Bu kitap, İtalyan düşünür Benedetto Croce’nin edebiyat üzerine denemelerinden oluşmaktadır. Croce, çağdaş estetik tarihini biçimlendiren en önemli isimlerden olmakla birlikte, edebiyat kuramı ve tarihi alanında oldukça değerli eserler vermiştir.

Croce bu kitapta, Terentius, Lucretius, Virgilius, Dante, Petrarca, Ariosto, Shakespeare, Corneille, Goethe, Poe, Hopkins ve Proust gibi edebiyat tarihinin büyük isimlerini gündemine alıyor. Bu kanonik isimlerin nasıl anlaşılması gerektiği hususunda derin içgörüler sunmakla kalmıyor, haklarındaki yanlış anlamaları ortadan kaldırmak için gözü pek polemiklere de giriyor.

Yeni bir okuma denemeyi vadeden bu kitap, farklı edebî perspektiflere kapı aralıyor.

İçindekiler
Derleyenin Notu 11
1
Homeros: Bazı Klasik Değerlendirmelerin
Modern bir Yorumu
13
2
Terentıus 21
3
Lucretıus ve Vırgılıus 51
4
Vırgılıus: Aeneas’ın Dido’yla Yüzleşmesi 69
5
Dante’nin Şiirlerinde Karakter ve Bütünlük 80
6
Dante: İlahi Komedya’nın Son Kantosu 89
7
Petrarca 101
8
Ludovıco Arıosto: Uyumun Gerçekleşmesi 118
9
Shakespeare’in Şiir Duygusu 136
10
Shakespeare’in Sanatı 150
11
Corneılle’nin İdeali 164
12
Goethe’nin Faust’u: Bilgiç Wagner 181
13
Marcel Proust: Çökmekte olan bir Tarihselcilik
Örneği
190
14
Poe’nun Şiir Üzerine Denemeleri 198
15
Ibsen 205
16
İngiliz Cizvit Şair Gerard Manley Hopkıns 219
Ek
Croce’nin Edebiyat Eleştirisi
m. e. moss
248
Derleme Üzerine Notlar 310
Dizin 313

Derleyenin Notu

Yıllar önce Benedetto Croce’nin felsefesi üzerine çalışmaya başladığımda, İtalya’daki hocam bana onun düşüncesinin önemli bir kısmının felsefi görüşlerinde değil, edebiyat eleştirisinde olduğunu söylemişti. Croce’nin estetik olanı estetik olmayandan, şiirsel olanı şiirsel olmayandan ayıran bu yazılarında çok değerli katkıları vardır. Onun edebiyat eleştirisine karşı açık ve esnek tutumunun aslında canlandırıcı, zaman zaman da ilham verici olduğunu kabul ediyorum. Denemeleri keskin, makul imgelerle dolu ve denemelerinin özgün bir kalitesi var. Felsefi prensiplerinin yanı sıra tabii ki.

Aşağıdaki denemeleri seçimim Croce’nin edebiyat eleştirisindeki farklılıkları ve çeşitliliklerini ortaya koyma isteğiyle şekillenmiştir, ama yine de iyi eğitimli İngilizce okuyucularına yabancı olmayan konuları ele alan parçalara da yer verilmiştir. Croce’nin tartışmaları okuyucunun bir noktaya kadar alıntılanan eserlere ve onlar hakkında yapılan eleştirel yorumlara aşina olduğunu varsayar. Bu denemeler, örneğin “Poe’nun Şiir Üzerine Denemeleri”, Croce’nin uygulamaya konan edebiyat eleştirisi prensipleriyle birlikte olgun sanat teorisini iyi bir şekilde ortaya koyar.

Croce’nin makalelerini seçip İngilizceye çevirdikten sonra, en iyisi bunları konularına göre kronolojik sırayla düzenlemek gibi geldi bana. Bu düzenleme, konuları Antik Yunan epiğinden Poe’nun denemelerine kadar farklı konuları içerdiği için, Croce’nin ele aldığı çok çeşitli konulara bir bütünlük algısı sağladı. Listelemem ayrıca Croce’nin akım, tür ve ideoloji kavramlarından ziyade aşağı yukarı kronolojik olan düzenleme metotlarına da uydu.

2
Terentıus

Romalı eleştirmenler, Terentius’u zayıf olmakla, yani ‘kuvvetten’ ya da ‘bir komedi yazarının gücünden’ yoksun olmakla eleştirdiler. Sezar’a1 atfedilen bazı ünlü dizelerde dile getirilen şey budur. Dil bilgini Volcatius Sedigitus’un bu türde yazan şairler arasında Caecilius’u birinci, Plautus’u ikinci sıraya koyarken Terentius’u ancak altıncı sıraya koymasının nedeni belki de budur. Sezar’a atfedilen bu dizelerin yazarı, Terentius’un zarif (lenibus) ya da seçkin yazılarına (scriptis) komedi unsuru2 eklemediği (adiuncta) için muteber bulunmadığından (despectus) ve Menandros taklidi3 (dimidaitus Menander) olarak kaldığı için Yunanlara denk görülmediğinden şikâyet ediyordu. Yazar, sevgi ve sempati dışında Terentius için iç çekiyordu “Ve ah!” ve dahası yas tutuyordu:
…