Birazoku

Varlık her zaman varoluşun ve varolanların arasına gömülmüş olarak izlerini belli eder. Varlıkla yüzleşen ve ‘müstesna’ bir fail olan Dasein’a kendisini duyuran izler, onun çeşitli ruh hâllerine bürünmesine neden olur. Varlık, ona doğru sorular soranlara, bir çeşit olay gibi açılır. Ama aydınlandığı anda yeniden karanlığa gömülür.

Varlık İzleri, klasik bir sözlük çalışması değildir, Heidegger’in yapıtına bir bakış denemesidir. Genel bir değerlendirmeden çok, ışık ve ses gibi temel fenomenler etrafında düşünürün temel kavramlarını yorumlama çabasıdır.

Özgür Taburoğlu, Heidegger’in temel eseri Varlık ve Zaman’dan önceki ve sonraki varlık anlayışlarının geçirdiği değişimlerin de işaretlerini takip ediyor. Öncesinde kararlı ve iradeli bir duruşla varlığın önündeki perdeleri aralamaya çalışan Dasein’ın, sonrasında varlık hakkında daha çok düşündüğünü, onu seyre daldığını ortaya koyuyor. Varlığa teknik çerçeveler, hazır görüşlerle yaklaşmanın tehlikelerini sergileyerek, ona, şiirli ve sabırlı biçimde eşlik etmeye çalışıyor.

İÇİNDEKİLER

Giriş
Varlığa İlişkin Soru 13
1
Daseın’ın Ruh Hâlleri 24
Dasein: Müstesna bir Varolan 24
Ruh Hâli: Başkasının Kaygılı Duyumu 30
Özne: Varlığı Kendisine Saklayan Fail 39
Kaygı: Nesnesiz Korkular 45
Sahihlik: Doğruluğun Temelsiz Kaidesi 50
Anlama: Serbest Kalanın Hatırası 52
Çalışma: Şey ile Nesne Arasında 55
Gevezelik: Dayanaksız Sözler ve Düşkünlük 58
Merak: Önceden Görülmüş Olana İlgi 62
Beden: Dasein’ın Saçakları 67
Başkaları: Mevcut Olanın Ötesi 71
2
Varlık İzleri 76
Varlık: Kararlı ve Düşünceli Dasein’ın Hakikati 76
Varolan: Görünüş ve Görüşlerin Dünyası 83
Varoluş: Varlık ve Varolanlar Arasında 86
Zaman: Varlığın Hareket ve Sükûnu 90
Açığa Çıkma: Serbest Kalan Görüngüler 99
Doğruluk: Yer ve Zamanda Gerçekleşen Varlık 111
İhtimam: Varolanlara İlgi ve İtina 117
Metafizik: Kendisine Kulak Veren Görüşler 123
Olay: Başkasının Buyurgan Öğretisi 125
3
Işık ve Ses 128
Görüngü: Kendisini Gösteren Şeyler 128
Söz: Seslerin Duyumu ve Paylaşımı 138
Işık: Varlığın Kökensel Belirtisi 144
Ses: Nesnesiz ve Öznesiz Vicdanın Duyumu 155
Bakış: Varlığın Yaratıcı ve Kem Nazarı 170
Resim: Modern Dünya Tablosu 180
Dil: Şiirli Sözün Zemini 185
4
Yeryüzü, Dünya ve Tehlike 191
Yeryüzü: Dünyanın Karanlık Maddesi 191
Tehlike: Varlığı Unutma Biçimleri 201
Güç İstenci: Tuzağa Düşürülen Varlık 205
Teknik: Kör ve Sağır İstenç 217
Sanat: Koruyucu Gücün İmkânları 220
Düşünmek: Varlıkla Koşut Fikirler ve Duygular 227
Doğa: Dasein’ın Yaşam Küresi 236
Sonuç
Yeryüzü ve Dünya arasında Wall-E
243
Kaynakça 256
Dizin 260

Giriş
Varlığa İlişkin Soru

Bu metinde, varlıkla yüzleşen ve insana benzeyen ‘müstesna’ bir fail olarak Dasein’a ulaşan ışıklı ve sesli görüngüler içerisinden Heidegger metinlerine bir bakış denemesi bulunabilir. Böyle izlerin, varlık imkânlarının, görüngülerin veya duyumların ayırt edilmesi için öncelikle ‘varlığa ilişkin doğru bir soru’nun kurulmuş olması gereklidir. ‘Varlığın anlamı karanlıkta gizli’ olsa da onu hatırlamaya, açığa çıkarmaya, görmeye, duymaya veya düşünmeye olanak sağlayan ilk çaba bazı temel sorular oluşturmaktır. Cevapsız kalanın peşine bir kez daha düşmek için yalın bir fiil olarak ‘soru sormak’ gereklidir. Varlık hiçbir zaman dolaysız, kendi hâlinde açığa çıkmaz; doğru kurulmuş bir soruya cevaben bazı izler, belirtilerle belirir.

Heidegger için böyle bir arama, araştırma, soruşturma veya düşünme eylemine Dasein’ı taşıyan sorular içerisinde bazı ‘yönelimler’ taşır. Ancak arayanın aradığına ilişkin yönelimi veya muhtemel yorumuyla birleşmiş bu soru, araştırma nesnesine ilişkin saydamlığı bozmaz. Çünkü dil içerisinde dolayımlanan varlık, doğru kurulan sorularda zaten içerilir. Dasein, varlığa dair görüsünden veya görüşlerinden önce ona ilişkin bazı veçheleri açımlaması umulan ‘otantik’, ‘sahici’, ‘hakiki’ bir sorma yetisine sahip olmalıdır. Cevabı bir yerlerde saklı olması veya yaratılması beklenen bu soru, doğru kurulduğunda bizi varlığın ve onunla bağdaşık ‘doğruluğun ufku’ içerisine taşır.

Heidegger’in Varlık ve Zaman’da veya diğer metinlerinde böyle soruları oluşturmak konusundaki tereddütleri iyi bilinir. Varlık, yerinde sorular yardımıyla açımlandığında,Dasein’a seslendiğinde veya ona baktığında (nazar ettiğinde) bize sunduğu bir ön hazırlığın duyusuna ulaşırız. Varlığa ilişkin ortalama bir kavrayışla yola çıkmak, ‘ipucunu’ yorumlamak veya kavramsal tasarımlar kurmak görüngübilime/ fenomenolojiye ait derin bir kuşkuyu ve özeni gerektirir. Bu sırada tümüyle tekinsiz, tehlikeli bir cevaba da açık olmalıdır. Varlık, kendisiyle arasında bir ‘uçurum’ bulunan varolanlar gibi sorgulanamaz. Ama yine de varlık ancak varoluş içinden kavranabilir. Varlığı zamansal ve tarihsel olarak idrak etmek, Dasein’ın zihninden neşet eden ışık olarak lumen naturale altında varlığı görmeye, işitmeye çaba göstermek bu analizin temelini oluşturur. Belirli duyum, duygulanma ve düşünme alışkanlıklarının ortamı olarak varoluş içerisinde yerleşik ‘gelenekler’ varlığa Dasein’ın hazır güzergâhlar içerisinden yaklaşmasını sağlar. Gelenek diğer yandan ‘ilksel kaynaklara’ erişimin önünü de kesebilir. ‘Kökensel’ anlamları unutmamıza yol açabilir. Bazı hazır soru ve cevapların yatkınlığı içinde varlığın anlamı sorusu, sayısız metafizik girişimlere rağmen unutulmuş, ihmal edilmiş olabilir.

Heidegger’e göre, varlık sorusunu belki de ilk kez zamanla bağdaşık olarak tanımlayan Kant bu çabasında pek başarılı olmaz. Ondaki görüngü (phenomenon) ve kendinde şey (noumenon) ayrımı gereği, temsil, sunum, belirti veya simgeler birer ‘görünüş’ olarak tarif edilir. Oysa Heidegger’in soruşturması veya görüngübilimi bir çeşit varlıkbilim gibi çalışır. Varlığın anlamı sorusuyla onun belirtileri ışık veya seslenişler bu iki görü alanında kesişir. Dasein’ın görü ve görüşleriyle varlığın ışığı arasında muhtemel bir mutabakat ortaya çıkar. Varlık ve Dasein her zaman bir arada bulunurlar. Onlar arasındaki dolayıma görüngüler üzerinden ulaşmak varlığın en kökten bireyleşmesidir. Bu nedenle varlığa yaklaşmak, onu yorumlamak arzusundaki Dasein bir çeşit kendilik veya ferdiyet kazanmalıdır.

Heidegger, varlığa ilişkin doğru soruların ilk kez Sokrates-öncesi düşünürler tarafından önerildiğini dile getirir. Ama…