Birazoku

Kadın kıyafetleri giyen erkekler, ameliyatla erkek olan kadınlar, cinsiyeti doğduğunda atanan bebekler, ne erkek ne kadın bireyler, akışkan cinsiyetler ve başkaldıran, ele avuca sığmaz cinsel kimlikler: 20. yüzyılın sonlarının cinsel devrimi, 21. yüzyılın başlarında bir ‘cinsiyet devrimini’ de beraberinde getirdi. Bu devrimin başlattığı tartışma bitmek şöyle dursun, gittikçe alevleneceğe benziyor. Biyolojik ve toplumsal cinsiyet arasında bir süredir yapılan ayrım bile biyolojik cinsiyetin ikili bir yapıdan ziyade bir ‘spektrum’ olduğu, cinsiyet kimliğinin ve dürtüsünün ‘doğal’ olmadığı, toplumda inşa edildiği anlayışı nedeniyle gün geçtikçe silikleşiyor. İnsanlar artık cinsiyetlere, cinsiyetlerse eski kalıplara sığmıyor. Sınırlar silikleştikçe genişleyen özgürlük, birsizliği de beraberinde getiriyor. Peki, bu belirsizliğin önümüzdeki günlerde karşımıza çıkaracağı sorunlara ve sorulara karşı ne kadar hazırlıklıyız?

Alanında son yıllarda kaleme alınmış en kışkırtıcı eserlerden bir olan bu kitap, kutuplaşmanın adeta bir kural hâline geldiği bu ateşli tartışmanın tam orta yerinde cinsiyetin biyolojisine ve gerçekliğine yönelik güncel eleştirileri makul bir gözle değerlendirmenin mümkün olup olmadığı sorusuna bir yanıt arıyor. Biyolojiden, psikolojiden, antropolojiden ve felsefeden örneklerle mevcut görüşlere alternatif, gerçekçi bir çerçeve öneriyor. Kimliklerin çeşitliliğini kucaklarken biyolojik cinsiyet ile toplumsal cinsiyet arasında ve cinsellik ile davranış arasında zayıf da olsa bir ayrım gözetmenin felsefi ve bilimsel açıdan doğru olmanın yanı sıra neden siyasi açıdan makul bir tutum olacağını da gözler önüne seriyor.

İÇİNDEKİLER

Teşekkür 11
1
Giriş 13
2
Kesinlik Arayışı 26
1. Yunan Akılcılığı 28
2. Bilimsel Devrim 34
3. Pozitivizmin Yükselişi ve Çöküşü 41
3
20. Yüzyılın Nominalizmi, Göreciliği ve
Davranışçılığı: Goodman, Quıne ve Foucault
51
1. Nelson Goodman 52
2. W. V. O. Quine 60
3. Dilsel Davranışçılık 67
4. Michel Foucault 76
5. Düzensiz Şeyler 80
6. Sınıflandırma ve Disiplin 85
7. Cinsiyet ve Cinsellik 94
8. Foucault ve Empirizm 97
4
Postyapısalcı ve Inşacı Feminizm 104
1. Göreliliği Tarife Ne Hacet 109
2. Nominalist Feminizm 121
3. Davranışçı Faillik 141
4. Nefret Söylemi 149
5
Günümüz Gerçekçiliğinin Nominalizmle
Düellosu
158
1. Nedensel Yapılar 160
2. Korelasyon ve Nedensellik 183
3. İstisnaların Açıklanması 197
6
Cinsiyet Formunun ve Anlamının Yapısı ve Evrimi 208
1. Fenomenal İlişkiler 210
2. Anlamın Evrimi 214
3. Cinsiyet Formu ve Duygu Durumu 230
4. Dil ve Anlam 237
5. Performatif Siyaseti Yeniden Düşünmek 246
7
Sonuç 254
Bibliyografya 262
Dizin 283

Teşekkür

Bu kitap neredeyse 10 senedir hayatımın bir parçası. Yazım sürecinde pek çok insanın emeği var. Bu uzun süreci Ed Andrew’un zekâsının, nüktedanlığının ve nezaketinin rehberliğinde tamamladım. Beni sandığından da fazla etkileyen fikirleri için Gad Horowitz Hocam’a, sürecin son aşamalarında hatırı sayılır yardımları için Jenny Nedelsky’ye ve taslak metni okumaya gönüllü olduğu için Ron Manzer’e minnettarım. Michelle Baert’e yıllar içerisinde entelektüel gelişimimi şekillendiren sohbetlerimiz için ayrıca teşekkür ederim. Sesi hâlâ kulaklarımda. Yazım sürecinin henüz başlarındayken, Kanada Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Konseyi’nden maddi destek aldığımı belirtmeliyim.

Routledge’ın Eleştirel Gerçekçilik dizisi sayesinde, tezlerimi cesurca ve dürüstçe dile getirebileceğim bir alana kavuşmuş oldum. Görüşlerime sempati duyan fakat tedbiri de elden bırakmayan Caroline New’a ve Tony Lawson’a eleştirileri için kalpten teşekkürü bir borç bilirim. Alan Jarvis’in ve Amber Bulkley’nin kitabın düzeltisine yaptıkları güleryüzlü katkıları da unutmamak lazım. Son olarak, her aradıklarında “İşim var!” denilmesine ses çıkarmayan anneme, babama, kız kardeşime ve büyükanneme ve (hemen) her zaman bulaşıkları halleden Tom’a teşekkürler.

Bu kitabın bazı kısımları daha önce başka dergilerde yayımlandı. İkinci Bölümün bazı kısımları, Envrionmental Values dergisinde yayımlanan “When Something is to be Done: Proof of Environmental Harm and the Philosophical Tradition” (Sayı 8, 1999) adlı makalemden, White Horse Press’in izniyle alınmıştır. İkinci ve Üçüncü Bölümlerin bazı kısımları, New Political Science dergisinde yayımlanan “The Quest for Certainty and the Demise of Political Theory” (Sayı 24, 2002) adlı makalemden, Taylor & Francis Ltd., Birleşik Krallık’ın izniyle alınmıştır. Yayımcının web adresi için bakınız: https://www.tandfonline.com/ Dördüncü Bölümün bazı kısımları, Radical Philosophy dergisinde yayımlanan “The Need in Thinking: Materiality in Theodor Adorno and Judith Butler” (Sayı 84, 1997) adlı makalemden, Radical Philosophy’nin izniyle, alınmıştır. Dördüncü Bölümün diğer bazı kısımları ise Philosophy and Social Criticism dergisinde yayımlanan “Poststructuralism, Behaviorism and the Problem of Hate Speech” (Sayı 29, 2003) adlı makalemden, Sage Publications Ltd.’nin izniyle alınmıştır. Tüm bu yayımcılara teşekkür ederim.

1

Giriş

1990’ların başında Chicago Üniversitesi’nin düzenlediği bir çalıştaya katılmıştım. Çalıştay iki bölümden oluşuyordu: “Kategorilerin Yapısökümü” ve “Kategorilerin Yeniden İnşası”. İlk bölümün okuma listesi ırk, akıl sağlığı, cinsiyet ve cinsellik gibi konuları parça parça ayırıp inceleyen kitaplar ve makalelerle dolup taşıyordu. İkinci Bölümde ise tek bir metin bile yoktu. Doğrusu buradaki boşluğu doldurmaya epey gönülsüzdük; çalıştayın sonunda da bir şey çıkmadı zaten. 2000’lerde yeni girişimlerde bulunulmuş olsa da bu boşluk hâlâ sürüyor. Elinizdeki kitap, postyapısalcılık sonrası günümüzde kategorilerin yeniden inşası konusuna gerçekçi bir pencereden katkıda bulunuyor. Ben bu projeye ontoloji diyorum çünkü gerçekliğin temel yapısına dair soruları gerçekçi bir bakış açısından ele alacağım. Esas olarak ilgimi çeken yapılar ve kategoriler, cinsiyet ve cinsellikle ilgili olanlar. Bunun bir sebebi bu kategorilerin yapısökümünün kötü şöhrete sahip olmasıysa, diğer sebebi de bu konulara dair fikirlerin birçok ilginç meseleyi de gündeme getiriyor olmasıdır. Hâliyle, kitap boyunca doğa ile kültür, duygu durumu ile davranış, anlam ile dil, doğa bilimleri ile sosyal bilimler gibi başka ikili kategorileri tartışacağım.

Biyolojik cinsiyetin ve cinselliğin yapısökümü şu sava dayanıyor: Doğal yaşamın bilgisi düşünce, dil ve kültürle o denli dolayımlanır, hatta inşa edilir ki bu etkilerin nerede sona erdiğini ve doğanın nerede başladığını belirlemek olanaksızdır. “Doğa” kavramından duyulan hoşnutsuzluk gün geçtikçe artıyor. Bu yüzden 1960’ların ve 1970’lerin feminizminin yaygınlaştırdığı biyolojik/toplumsal cinsiyet ayrımına bugün meydan okunuyor. Will Roscoe’nün deyişiyle “Farklı alandan gelen akademisyenler anatomik cinsiyetin de toplumsal cinsiyet gibi bir inşa olduğunu gösterdiler.”1 Cinsiyetin sanıldığı gibi iki yönlü olmadığını ve arzunun o denli iki taraflı işlemediğini göstermek için interseks ve transseksüel bireyler örnek gösteriliyor. Birçok çağdaş yazar doğal cinsiyet kategorileri veya içgüdüleri diye bir şey olup olmadığını sorguluyor. Alanda en bilinen akademisyenlerden biri olan Anne Fausto-Sterling “[i]nterseksler kelimenin tam anlamıyla her iki cinsiyete de sahip oldukları için cinsiyet farklılığı iddialarını da zayıflatırlar” diyor.2 Kimi zaman cinsiyetin ikili karşıtlıktan ziyade bir spektrum olduğu söyleniyor. Alice Dreger’in ifadesiyle: “[C]insiyet spektrumu renk spektrumu gibidir, doğanın bize sunduğu bir aralık vardır ve tam o aralıkta bir “cins” çaktırmadan ötekine karışıverir.”3 Bu argümanların ardından günümüzde üç, dört, hatta daha fazla cinsiyetin tanınması yönünde talepler de gündeme geliyor.

Başkaları ise cinsiyet kimliğinin ve dürtüsünün doğuştan gelen birtakım özelliklerin dışavurumu değil, tamamen kültürel kabullerin bir performansı olduğunu iddia ediyor ki bu iddianın en ünlü savunucularından biri herhâlde Michel Foucault’dur:

“Cinsellik” kavramı anatomik ögeleri, biyolojik işlevleri, tutumları ve davranışları, duyumları ve hazları yapay bir bütünlük içinde bir araya getirmemizi ve bu hayali bütünlüğü nedensel bir ilke olarak kullanmamızı sağladı.

….