Birazoku

Clara Zetkin geçtiğimiz yüzyılın en önemli kadın sosyalist şahsiyetlerinden biri. On dokuz ve yirminci yüzyıl Marksizm’inin inanmış ve davaya ömrünü adamış eylemcisi, düşünürü ve yazarı. Özellikle “kadın sorunu” çerçevesindeki mücadeleleri ve bu alandaki makaleleri devrin sosyalistleri arasındaki erkek egemenliğine ve ataerkil düşünce ve tutumlara karşı bir isyan niteliğinde. Birinci Dünya Savaşı’nda parlamentoda “savaş kredileri”ni onaylayan Almanya Sosyal Demokrat Partisinin kadın sorumlusuyken, partisiyle bu konuda ayrılığa düşmeyi göze alabilen cesur bir kadın. Rosa Luxemburg’un yakın arkadaşı. 8 Mart Enternasyonal Kadınlar Gününün yaratıcısı.

Ancak Clara Zetkin’in feministler açısından farklı bir yeri var. Sol çevrelerde feminizm karşıtlığı ile bilinen Zetkin’in aslında ne dediği, hangi teorik temele dayandığı yeterince değerlendirilmedi. Oysa feminist eleştirel tarih açısından Zetkin’in yapıtları kritik önemde. Zetkin’e daha da yaklaşmak için Marksist tarihçi Philip S. Foner’ın yayıma hazırladığı, Kai Schoenhals’ın Almancadan İngilizceye çevirdiği  Clara Zetkin: Selected Writings‘i (Seçme Yazılar, International Publishers, New York, 1984) güvenilir bir kaynak olarak gören ve çeviren bir kadın çeviri grubunun ilk çalışması elinizdeki kitap. Çeviri imece usulü, kolektif çalışma yöntemiyle kotarıldı. Grubun çalışmaları Rosa Luxemburg Seçkisi ile devam edecek.

İÇİNDEKİLER

Çevirenlerin önsözü
İlksöz Angela Y. Davis
Giriş Philip S. Foner

Clara Zetkin’in makaleleri

• 1889 Kadınların kurtuluşu için
• 1893 Kadın emeği ve sendikal örgütlenme
• 1895 Kadın hakları imza kampanyasına dair
• 1896 Sosyalizm proleter kadınla utkuya ulaşacak
• 1902 Çocuklarımızı koruyalım
• 1903 Kadınlar Karl Marx’a ne borçludur
• 1907 Kadınlara oy hakkı
• 1910 Enternasyonal Kadınlar Günü
• 1914 Proleter kadınlar hazırlanın
• 1914 Tüm ülkelerin Sosyalist kadınlarına
• 1914 Heleen Ankersmit’e mektup
• 1915 Emekçi halkın kadınları
• 1917 Tüm ülkelerin Sosyalist kadınlarına
• 1917 Rusya’da barış ve iktidar mücadelesi
• 1919 Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg yaşamalı
• 1919 Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht
• 1926 Müslüman Kadınlar Derneğinde
• 1932 Scottsboro Siyah gençlerini kurtarın
• 1932 Faşizm yenilmeli
• 1933 Emekçiler savaşa karşı

Sözlükçe
Dizin

Çevirenlerin önsözü

Clara Zetkin geçtiğimiz yüzyılın en önemli kadın sosyalist şahsiyetlerinden biri. On dokuz ve yirminci yüzyıl Marksizm’inin inanmış ve davaya ömrünü adamış eylemcisi, düşünürü ve yazarı. Özellikle “kadın sorunu” çerçevesindeki mücadeleleri ve bu alandaki makaleleri devrin sosyalistleri arasındaki erkek egemenliğine ve ataerkil düşünce ve tutumlara karşı bir isyan niteliğinde. Birinci Dünya Savaşı’nda parlamentoda “savaş kredileri”ni onaylayan Almanya Sosyal Demokrat Partisinin kadın sorumlusuyken, partisiyle bu konuda ayrılığa düşmeyi göze alabilen cesur bir kadın. Rosa Luxemburg’un yakın arkadaşı. 8 Mart Enternasyonal Kadınlar Gününün yaratıcısı.

Ancak Clara Zetkin’in feministler açısından farklı bir yeri var. Sol çevrelerde feminizm karşıtlığı ile bilinen Zetkin’in aslında ne dediği, hangi teorik temele dayandığı yeterince değerlendirilmedi. Oysa feminist eleştirel tarih açısından Zetkin’in yapıtları kritik önemde. Öncelikle Zetkin’in bütün eserlerinin derlendiği bir yayım, yazdığı dil olan Almancada dahi mevcut değil. Konuşmaları ve yazılarının derlendiği Clara Zetkin: Reden und Schriften (Berlin, 1957) yine bir seçki. Kaldı ki İngilizce çevirileri kısıtlı ve yetersiz. Bu ortamda Zetkin’e daha da yaklaşmak için Marksist tarihçi Philip S. Foner’ın yayıma hazırladığı, Kai Schoenhals’ın Almancadan İngilizceye çevirdiği Clara Zetkin: Selected Writings’i (Seçme Yazılar, International Publishers, New York, 1984) güvenilir bir kaynak olarak gördük ve İngilizceden çevirdik. Elinizdeki kitap, kendiliğinden yazarımızın adıyla beraberliğimizi isimlendirdiğimiz (Zetkin) çeviri grubumuzun ilk çalışması. Ancak grup çoğunluk itibariyle İngilizce çevirmenlerden oluştuğu için bu çevirinin kaynak dilden karşılaştırması yapılmadı, bu bir eksiklik. İkinci husus şu: Zetkin’in makaleleri Foner’ın açıklayıcı notlarıyla zenginleşmiş. Bunlar çoğu zaman bilgi verici ve yerinde, ancak Foner’ın kimi yorumlarını ve tutumlarını da içermekte. Okurun bütün bu hususları dikkate alarak kitaba yaklaşmasını salık veririz.

Çeviri ile ilgili kimi notlara ihtiyaç var. Bunlardan en önemlisi, dildeki cinsiyet ayrımcılığının göstergelerini yazıldığı çağın bir özelliği olarak göstermeye çalıştık. Türkçe gramerde eril-dişil ayrımı bulunmadığı için bu sözcüklere “erkek” kelimesini eklediğimiz yerler oldu. Ör. Enternasyonal Erkek İşçiler Kongresi (International Workingmen’s Congress). Çok iyi bilinen adıyla Birinci Enternasyonalin yıllar içinde feminist mücadelenin sonucu olarak orijinal adı, cinsiyetsiz “International Worker’s Congress”e dönüştürülmüştü. Ancak birincil kaynaklarda ilk adlama kaçınılmaz olarak yer alıyordu. Kitapta bu ibareyi gördüğümüzde, daha sonra referans vermeden dönüştürülmüş şekliyle değil, düz çeviri metoduyla ifade ettik. Bir başka örnek “fraternity: erkek kardeşliği” idi. Zetkin’in 1914’te kaleme aldığı, o dönem sosyalist pek çok kadının imzaladığı savaşa karşı bildiride “erkek kardeşliği” ifadesi bugün gözümüze çarpabilir. Eleştirel kadın tarihi açısından Marksist literatürde dildeki erkek egemenliğini yansıtan çok sayıda örnek vardır. Bu dönüştürülmenin sessiz sedasız, referans vermeden yapılmasının ise Marksist tarih açısından ele alınması gereken bir konu olduğuna değinelim. Bu alanlardaki kritik tarih incelemesi bu yazının çerçevesini aşıyor.

İkinci olarak gazete adı, kurum, etkinlik vb isimlerin ve kimi terimlerin, karışıklık olmaması için, parantez içinde kitapta yer alan İngilizce karşılığını gösterdik. Ülkemizde 8 Mart konusundaki tartışmaları dikkate alarak Kopenhag’da toplanan İkinci Enternasyonal Kadınlar Kongresine verilen 27 Ağustos 1910 tarihli önergenin ilgili metninin İngilizcesini kitaptaki şekliyle okurlara sunmayı uygun bulduk.

Üçüncü husus, kitapta yer alan Marx ve Engels’in Komünist Manifesto’sundan parçaları ilk tercümelerinden itibaren karşılaştırarak yeniden çevirdik. Yazarların diğer eserlerinden alıntılarda da aynı yöntemi kullandık.

Ve son olarak, hazırladığımız Sözlükçe’de, sol yayınlarda âdetten olarak ve Foner’ın notlarına ilaveten, kitapta adı geçen kimi şahsiyetleri; örgüt, dernek, partileri; yayın, gazete, dergileri; döneme ait terimler, deyişler, göndermeler ve bazı kavramları kısa açıklamalarla okura sunmaya çalıştık. Kitabın Dizin’ine de bugün için kavramsal olarak önemli olduğunu düşündüğümüz “kız kardeşlik” gibi kimi kavramları ekledik.

Çeviriyi imece usulü, kolektif çalışma yöntemiyle kotardık. Çalışmalarımız Rosa Luxemburg Seçkisi ile devam edecek. Çeviriye ve kitaba ilişkin teknik eleştiriler ve katkılar şimdiden hoş geldi.

Aysın, Bahar, Çiğdem, Gülnur, Hülya, Yaprak