Birazoku

Venezuela ve Küba Dünyanın Sağlık Hizmeti Anlayışını Nasıl Değiştiriyor?

Yazar anlatıyor:
“700 nüfuslu küçük köyümde tıp okuluna giden dokuz genç insan vardı. Andların eteklerindeki bu küçücük köyde, 2004 yılında başlayan, binlerce Kübalı doktorun getirdiği, doğrudan birinci basamak bir sağlık programı olan çok etkileyici BarrioAdentro’yu zaten biliyordum.

Şimdiye kadar Venezuela nüfusunun %70’i hayatlarında ilk defa çok güvenli sağlık hizmeti alıyorlar ve 10.000 ilâ 14.000 Kübalı doktor (doktorlardan başka hemşireler ve sağlık teknisyenleri) kendilerini bu işe adayarak küçük bario kliniklerinde sağlık hizmeti sunmak için iki yıllık sürelerle ülkeye geliyorlar. Campesino arkadaşlarımdan öğrendiğim ise onların eğitim görecekleri ve çıplak ayaklı doktorlar olarak birkaç aylık programlarla değil çok yoğun geçen altı yıllık bir tıp eğitimi programı sonunda Kübalıların yerini alacakları. Sadece bu dokuz kişiden değil, Venezuela çapında öğrenim/eğitim gören 25.000 doktordan söz ediyoruz.

Kitap böyle şaşırtıcı şeylerin meydana gelmekte olduğunu haber vererek başlıyor. Binlerce doktor Venezuela’da yoksullara sağlık hizmeti verecek ve binlerce doktor hiçkimsenin hayal edemeyeceği bir ölçekte öğrenim ve eğitim görecek. Ama bu sistem Küba uzmanlığıyla oluştuğu için kitap biraz Küba sağlık enternasyonalizminden bahsediyor ve Kübalıların özellikle Latin Amerika ve Karaiplerde ve Afrika’nın bazı bölgelerinde nasıl başarılı olduğunu anlatıyor. Sonra biraz Küba tıp sisteminin altyapısı ve nasıl böyle bir devrimci sağlık fikri geliştirdikleri ve bu fikrin devrimci faaliyette nerede konumlandığı hakkında birşeyler söylüyor. Kitabın ortalarındaki iki bölümüBarrioAdentro’ya ayırdım. Sistemin nasıl organize olduğu, bir yıl zarfında 300 doktordan 10.000’den fazla doktora nasıl ulaştığı, sistemin nasıl hayata geçirildiği anlatılıyor. Küba’nın dünyada böyle bir hizmet sunma becerisiyle bu türden becerilere sahip tek ülke olduğuna inanıyorum.

Daha sonra son birkaç bölümde, başka birkaç şeyden bahsetme ihtiyacı duydum. Bunlardan biri bu işlerin belki de zengin sayılabilecek ama gelirleri ABD ve Avrupa ülkelerinin ancak üçte biri dörtte biri oranında olan petrol üreten bir ülke olan Venezuela’da gerçekleşiyor olması. Dolayısıyla, bunu büyük bir ölçekte aslında o kadar da büyük olmayan kaynaklarla yapıyor olması. Aynı zamanda bir sağlık sistemi de var, kapitalist bir sağlık sistemi olan bu sistem varlığını koruyor ve hala geleneksel üniversitelerde eğitim veriyor ve oluşturulmakta olan yeni sağlık sistemi fikrinden nefret ediyor. Ben de bu gerilimden biraz bahsetmek istedim; bu geriliminin zamana zaman ne kadar yükselebildiğini ABD gazetelerinden okuyabilirsiniz.

Bunun ötesinde, bir bölümde Küba ve Venezuela’ya karşı yöneltilen inanılmaz düşmanlığı da anlatmak istedim. ABD Dışişleri Bakanlığı ve buna bağlı kuruluşlar yoluyla sabote etmeye yönelik olarak barışçıl olan bu işbirliğine karşı yürütülen faaliyetlerden. Bu işbirliği sadece Venezuela’da gerçekleştirilmiyor, artık Bolivya’da ve başka ülkelerde de bu türden bir sistemin oluşturulması için o ülkelerle birlikte çaba harcıyorlar. Ayrıca, Küba’nın Havana dışında ELAM adında ve 10.000 yeni doktoru öğrenimleri bittiğinde evlerine gidip Latin Amerika ve dünyanın başka yerlerindeki ülkelerinde hizmet vermeleri için yetiştiren bir tıp okulu bulunuyor. Dolayısıyla bu deneyimin böyle bir muhalefete karşı yürütüldüğünü belirtme gereği duydum. Bizler, ABD’de bunları duymuyoruz ve ülkemizin bu olumsuz işleri neye karşı yaptığını bilmiyoruz. Üstelik ana akım medyada sağlık alanında olsun işbirliği alanında olsun gerçekleştirilen bunun gibi muhteşem işleri duymamız olanaksız. Böylece bu durumu kitaba koymanın gerekli olduğunu hissettim.

Yeni sistemin ilk mezunları geçtiğimiz yıl verildi; 2005-2006 yılında başlayanlar 2011’de mezun oldular. Ve artık ihtisaslarına Kübalıların yanında BarrioAdentro’larda devam edecekler. Tabii bu programın sihirlerinden biri, bu öğrencilerin akademik olarak dünyada görülen dersleri alırlarken aynı zamanda günlerinin yarısını Kübalı doktorların, hemşirelerin ve teknisyenlerin yanında BarrioAdentro tesislerinde haftada altı gün hastagörerek değerlendiriyor olmaları. Bunun dünyanın herhangi bir yerinde yapıldığını sanmıyorum, hatta Küba’da bile. Kübalılar dahi bunun benzerini yapamaya çalıştıklarını söylüyorlar, “burayı bir şekilde takip ediyoruz, çünkü sistem çok iyi işliyor,” diyorlar.

Son bölüm bu fikrin aslında sadece sağlık ve devrimci doktorlar oluşturmak üzerine bir deneyim olmadığını ama aynı zamanda bana göre faal bir devrimci alternatifin nasıl yaratılabileceğini ve insanların temelden başlayarak yol gösterenler tarafından verilen becerileri ve motivasyonu yüklenip ne istediklerini nasıl bilir hale geldiklerini anlatan bir durum; yeni bir toplum yaratabilmek için yürünmesi gereken bir yol.”

 

İÇİNDEKİLER

Teşekkür

1. Devrimci Doktorlar Nereden Geliyor?

• Beyaz Önlüklüler Ordusu

2. Dayanışma ve Enternasyonalizm

• Latin Amerika Tıp Okulu’nda ABD Öğrencileri
• Integral de Salud’un Doğum Planı
• Haiti’ye Küba Desteği
• Başarının Sırrı: Hayat Boyu Adanma
• Olumsuz Koşullarda Küba Tıp Becerilerini ve Etiğini Aktarma
• Önce Tanrı Daha Sonra da Kübalı Doktorlar

3. İki, Üç… Yüzbin Che Guevara Yaratmak

• Bolivya’daki Yansımalar
• Küba Uluslararası Sağlık Tugayı’nın Başlangıcı
• Küba’nın Afrika’daki Benzeri Görülmemiş Rolü
• Küba ve Afet Yardımı: Kaşmir, Pakistan
• Küba Tıbbi Yardımını İyileştirmek İçin Karşılaşılan Zorluklar:Honduras ve Guatemala

4. Devrimci Küba’da Tıp

• Özel Dönem Sırasında Sağlık Hizmeti
• Küba Sağlık Sisteminin Yeniden Kurulması
• Biyoteknoloji ve Biyo-Sonuçlar

5. Barrio Adentro

• Bir Sağlık Hizmeti Krizi
• Ekonomik ve Politik Arkaplan
• Chávez Yönetiminde Ekonomik ve Sosyal Değişim 2003-2008
• Barrio Adentro Başlıyor
• Barrio Adentro’nun Gelişen Yapısı
• İkinci Basamak Barrio Adentro II
• Daha Zor Bir Aşama: Barrio Adentro III
• Barrio Adentro IV
• Barrio Adentro’nun Başarıları

6. Barrio Adentro Faaliyetlerini Gözlemek

• Dr. Yonel’in Barış Ordusu
• Antimano Sağlık Komiteleri
• Barrio Adentro Deportivo
• Sağlık Komiteleri Kadınları Yetkilendiriyor
• Yerel Düzeyde Göze Çarpan Örnekler

7. Venezuelanın Yeni Doktorları

• MIC Nasıl Yaratıldı
• MIC Yapısı
• MIC Müfredatı
• Venezuela’da Medicina İntegral Comunitaria’nın Hızlı Büyümesi
• MIC Programının Diğer Önemli Kazançları

8. Toplum Sağlığını Hayatın İçinden Oluşturmak

• Tıbbı Uygulamak ve Öğrenmek
• Toplulukla Bütünleşme
• Doktor-Eğitmenlerin Yanında Öğrenme
• Surinam’dan Yeni Compañero’lar
• Birinci Sınıf Öğrencilerle Yapılan Dersler
• Mission Sucre: El Plan Extraordinario
• Misyonlar: Öğretime Adanmışlık

9. Geçmişiyle Çatışan Devrimci Tıp

• Bolivarcı Devrim: Farklı Bir Rota
• Üst Orta Sınıfın Boşanması
• Siyasi Muhalefetin Barrio Adentro’ya Saldırıları
• Barrio Adentro’nun Bazı Eksiklikleri
• Sağlık Misyonlarını Engellemek İçin Karşıdevrimci Girişimler

10. Fikirlerin Mücadelesi ve Halkların Amerika Kıtası İçin Mücadele

• Fikirlerin Mücadelesi
• Venezuela Mücadeleye Neden Katılıyor?
• ALBA ve Değişim Arayışı
• Nikaragua ve Bolivya: Neoliberalizmden Kopuş
• Honduras ve Haiti: ABD Etkisinden Kaçış Yok
• Venezuela ve ALBA Küba’nın “Hendekten Çıkmasına“ Yardım Ediyor

11. Fikirler Üzerine Savaş: ABD Kontrgerilla Kampanyası

• Askeri Endüstriyel Diplomatik Akademik Yapı
• Yardım Olmayan Yardım
• La Guerra Mediatica, Medya Savaşı

12. Tıp Pratiği, Devrim Pratiği

• Tıp Pratiği, Devrimci Praxis
• Kendini Geliştirmenin Yeni Modelleri Kuzeyi Korkutuyor
• Seremos Como El Che: Che Gibi Olacağız

 

Bölüm 1
Devrimci Doktorlar Nereden Geliyor?

Campesino’lar anında ve samimi heyecanla
kardeşlerine yardım için koşmalılar.
CHE GUEVARA, “Devrimci Tıp Üzerine,” 1960

Her ne kadar Küba’ya omzunda asılı bir tüfekle gelmiş ve Havana’ya Küba Devrimi’nin muzaffer komutanlarından biri olarak girmişse de, kendisini hâlâ bir doktor olarak görüyordu. Beş yıl önce, yirmi beş yaşında bir Arjantinli, Guatemala’ya geldi ve yeni aldığı tıp diplomasını barışçıl sosyal dönüşümün hizmetine sundu. Dr. Ernesto Guevara halk sağlığı hizmetlerinde bir görev almayı ve Başkan Arbenz tarafından başlatılan geniş çaplı reformlara katkıda bulunabilmeyi umuyordu, ancak Guatemala’da doktor olarak çalışacak pek fırsat bulamayacaktı. Ülkeye geldikten sonraki birkaç ay içinde Arbenz’in hükümeti United Fruit Company, birkaç Guatemalalı albay, ABD Dışişleri Bakanlığı ve CIA tarafından planlanan bir askeri darbeyle indirilecekti.
Che tıbbın insani misyonu ile adil bir toplum yaratmayı birleştirme anlamında başlangıçtaki özlemini hiçbir zaman yitirmedi. Devrimin zaferinden bir buçuk yıl kadar sonra, 19 Ağustos 1960’ta Kübalı milislere hitap ederken seçtiği konu “Devrimci Tıp” ve yeni tip bir doktorluk eğitimiydi:
Birkaç ay önce Havana’da yeni mezun olmuş bir grup doktorun ülkenin kırsal kesimlerine gitmek istemedikleri ve gitmek için yeni bir ücretlendirme talep ettikleri bir olay gerçekleşti…
Düşünelim, eğer aileleri eğitimleri için para harcamaya muktedir olan bu çocuklar yerine, bu okulları daha az şanslı olanlar bitirseler ve mesleklerini icra etmeye başlayacak olsalardı, nasıl olurdu? Sihirli bir şey olsa da iki ilâ üç yüz campesino/a üniversite binalarından hizmet için ortaya çıksa, ne olurdu?
Olacağı basitçe şu, campesino’lar anında ve samimi heyecanlarla kardeşlerine yardıma koşuyor olurlardı.
O tarihten sonra Küba tıbbı ve sağlık hizmetleri, çok sayıda devrimci ve benzersiz yol takip ederek gelişti ve ancak şimdi, neredeyse elli yıl sonra Che’nin hayali meyvelerini veriyor. Artık campesino’ların yoksul işçi sınıfı çocukları ve yerli topluluklarla birlikte doktor olmaya başladıklarını ve “samimi heyecanlarıyla kardeşlerinin” yardımlarına koştuklarını görüyoruz.
Bütün bunlar Haiti’nin dağlık bölgelerinde, Honduras’ta Karayipler kıyılarında yaşayan Garifuna halkı arasında, Afrika köylerinde ve Bolivya tepelerinde gerçekleşirken, en büyük ölçekte Venezuela’nın kırsal kasabalarında ve şehir varoşlarında meydana geliyor. 2007 ve 2008 yıllarında Venezuela’nın batısındaki dağlık bölgede yaşarken, her sabah teneke evimden çıktığımda devrimci doktorların gelişine şahit oluyordum. Gördüğüm şey Che’yi mutlu edecek bir manzaraydı:

…