Birazoku

“Şikâyetçi olduğunuz bu dünyaya bakarken; geleceğin dünyasını kuracak, çocuk yetiştirecek anne babalarını sizin yetiştirmekte olduğunuzu unutmayın!…” “Aileler ve eğitimciler, sanıldığından çok daha güçlüdür!” diyen Ahmet Maraşlı bu eserinde, pırıl pırıl bir nesile ulaşmak için, çocuğu etkileyip yönlendirmede çok sayıda uygulanmış veya uygulanabilir, sonuç alıcı yolları kısa tahlil ve örneklerle ortaya koyuyor.

Ebeveyn veya eğitimci olarak çocuklarımız için düşündüğümüz, hayalini kurduğumuz hedeflere ulaşmak için yapılabilecekler Ahmet Maraşlı’nın net ve sade kalemiyle okura aktarılıyor.

Çocuklarımızın kendileriyle ve toplumla ilgili farkındalıklarını, etraflarındaki olaylarla ve bireylerle etkileşim içinde olmalarını, olumsuzluklardan etkilenmeden problem çözen insan kimliğini taşımalarını sağlamanın ipuçları “Bu Çağda Çocuk Yetiştirmek”te.

İlk baskılarındaki adı “Çocuğumu Nasıl Yönlendirebilirim?” olan eser, on sekizinci baskısında “BU ÇAĞDA ÇOCUK YETİŞTİRMEK” adıyla sizlerle yeniden buluşuyor.

***

İÇİNDEKİLER

Her Ailenin Rehberi       11
On Sekizinci Baskıya Önsöz       13
Sunum       15
GİRİŞ       19

YÖNLENDİRMENİN PRENSİPLERİ

ÇOCUĞU YÖNLENDİRMENİN DAYANACAĞI TEMELLER

Çocuk Yetiştirme Meselesinin Ciddiyet Derecesinin Farkında Olmak       31
Anne ve Babanın Birlikte Hareket Etmesinin Önemi       36
Büyütmek Değil, Yetiştirmek Anlayışıyla
Hareket Etmek       40
Çağı İyi Okumak ve Sürekli Kendini Geliştirme Anlayışı
İçinde Olmak       46
Gerçekçi ve Esnek Bir Plan Yapmak ve Harekete Geçmek       52
Her Şeye Bir de O Gözle Bakmak ve Yapabileceğimiz
Hiçbir Şeyi Küçük Görmemek       53
Mevcut Duruma Kuşatıcı Bir
Bakış Açısıyla Bakmak       55
Yolların En İyisi, Orta Yoldur        55
Çocuğu İyi Tanımak; Yaptıklarımız ve Yapmamız Gerekenlerle
Kendimizi Değerlendirmek       57
Yetenek ve Mesleki Eğilim Açısından Yönlendirme       62

ÇOCUKLA İLETİŞİM

Sevgi ve Şefkat       71
Sevgi ve Şefkatinizi En İçten Hâliyle Çeşitli Şekillerde
Göstermek       71
Sevdiğinizi Hissettirdikten Sonra       77
Sevdirmek veya İstetmek       78

İlgi       83
Evlenmeden ve Doğumdan Önce       83
İsmin Çocuk Üzerindeki Etkisi       85
Çocuğu Saran Bir İlgi       86
İlginin İzleri       91
Çocuğu Ciddiye Almak       92
Çocuğu Dinlemek       94
Karşılıklı Sohbet ve Görüş Alışverişi İle Yönlendirme        100
Başkalarına Anlatmaya Teşvik Etmek ve Sorumluluk Vermek       102
Sohbet Ortamlarında Çocukları Konuşturmak       103
Yaptığınız İşe Kendisinden Daha Çok Değer Verdiğiniz
Tehlikeli İmajı       104
Sosyal Faaliyetlerin Önemi ve Çocuklarımız       107
Güzel Alışkanlıklar Kazandırmak       111
Televizyon, Bilgisayar ve İnternet       114
Çocuğun Nerede Ne Yaptığından Haberdar Olmak       122
Kıskançlık Engeli Nasıl Aşılır?       123

Çocuğa Zamanında Zaman Ayırmak       129
Ona Hemen Her Gün, Çok Az da Olsa Zaman Ayırın       129
Sevincini veya Üzüntüsünü Paylaşmak İçin Size Geldiğinde       132
Okuldan Gelir Gelmez Heyecanla Bir Şeyler Anlatırken       133

Olumlu ve Sıcak Yaklaşım       136
Olumlu Yaklaşımın Büyük Tesir Gücü       136
Olumlu Yönleri Ön Plana Çıkarmak       138
Takdir, Teşvik, Yarış ve Ödüllendirme        143
Takdir ve Teşvikle Beraber Yol Göstermek       147
Ne Tehdit ve Sıkmak Ne de Gevşeklik; Yaklaşımda Ölçü       148
Çocuğa Saygı       153
Sabır, Hoşgörü ve Anlayış        156
Ortak Noktalardan Hareketle       160
Çocuğun İhtiyaç Hissettiği, İlgi Duyduğu veya Duyacağını
Düşündüğünüz Şeylerden Bahsederek       161
Öfkeye Değil, Faydaya Odaklanmak       161
Söyleyişteki Farkın Tesiri       167

Olumlu ve Sıcak Ortamlar       170
Sıcak, Neşeli, Tutarlı ve Huzurlu Bir Aile Ortamı       170
Ailece Yapılabilecek Programlar-Etkinlikler       173
Birlikte Oyunlar, Aktiviteler, Gezi ve Ziyaretler        176
Espriler, Küçük ve Tatlı Sürprizlerle Rahatlatılmış
Aile Toplantıları       180
Aile Dostlukları, Ortak Zeminler ve Ortak Hareketler       181
Özel Atmosfer       185
Toplu Havanın Atmosferine Sokmak       186
Arkadaş Konusunda Yönlendirmek       186
Çocuğun Yaşadığı Çevre ve Çevre Değişikliği       190

Fırsatları Değerlendirmek       191
Fırsatları Yakalayıp Bağlantılar Kurmak, Kurdurmak       191
Başka Şeyle Meşgulken       193
Çocuklarla Birlikte Yolda Giderken       194
Çocuğun İstekli Olduğu veya Hazır Olmadığı Zamanlara Dikkat!      195

Nasihat ve Disiplin       197
Yerinde ve Dozunda Nasihat       197
Nasıl Bir Disiplin?       200

Dolaylı Araçlarla, Planlı Olarak       205
Hikâye, Masal ve Hatıraların İçine Yerleştirilecek Mesajlar       205
Amaca Uygun Müzikler       206
Ev İçindeki Yazı, Tablo ve Düzenlemeler       209
Kitap, Dergi, CD ve Programlar       211
Güzel Söz, Şiir Ezberi ve Üzerinde Sohbetler       213
Verebileceklerinizi Verdikten Sonra O Konuda Yazı
veya Konuşma       214

Başkaları Aracılığıyla       216
Büyük Kardeşlerden Küçük Kardeşlere       216
Başkalarıyla Sohbet Zemini Hazırlayarak       218
Güzel bir Konuşma, Seminer, Konferans, İmza Günleri vb.        219
Öğretmenleriyle Görüşerek       220
Çeşitli Senaryolar Hazırlayarak       221

İNSANİ DEĞERLER KAZANDIRMAK

Değerlerimiz       225
İnsani, Ahlaki, Manevi Değerlerin Kazandırılması       225
Değerlerimizin Mukayeselerle Vurgulanması       234
Tevazu ve Büyük Düşünme Bir Arada Olursa       237
Gerçek Görgü ve Nezaket       239

Güzel Örnekler       241
Ailenin Çocuğa Güzel Örnek Olması       241
Çocuğun Dikkatini Çevredeki Güzel Örnek ve Davranışlara
Çevirmek        246
Ülkemizden ve Dünyadan, Tarihten ve Günümüzden,
Güzel Örnek ve Davranışlara Dikkat Çekmek       247
Olumsuz Örnekler Üzerinde Fazla Durmayın       249

Kendini Değerlendirme Anlayışı       251
Hatasını Kabul Etmek İnsanı Küçültmez, Büyütür       251
Kendini Değerlendirmek       253
Yaptığı Hatayı ve İşin Doğrusunu Çocuğa Buldurmak       254
Önceki Hâl ile İşin Yapılmasından Sonraki Hâlin Mukayesesi       254
Sen Benim Yerimde Olsaydın?       255
“İki Günü Birbirine Eşit Olan Kimse Zarardadır”       257
“Problem Çözen İnsan” Olmaya Teşvik       258

ÇOCUĞUN DUYGU VE DÜŞÜNCELERİNİN HAREKETLENDİRİLMESİ

Düşünmek ve Düşündürmek       263
Düşünmekten Kaçmak       263
Düşünmeye Götüren Ortam ve Okumalar       265
Sorularla Düşündürerek Yönlendirmek       266
Çocuk Soru Sorduğunda       273
Çocuğu İkna ve Basamakları       279
Olumsuz Etki Ortamlarında       280
Sırasıyla Sorumlular       281
Engellerin Gerçekte Basamaklar Olduğunu Göstermek       284
Olaylardan Ders Çıkarmaya Yönlendirmek       285

Çocuğu Gerçek Anlamda Güçlü Yetiştirmek       287
İnanç, Ümit ve Hayallerini Canlı Tutmak       287
Hakperestlik – Gerçeğe Sahip Çıkma Duygusu       288
Özgüven ve Sorumluluk Duygusu        288
Azmin Getirdiği Farklar       296
Sabrın Gücü       299
İradeyi Güçlendirmek        301
Çalışma Olmazsa Ne Olur?       306
Cesaretin Kazandıracakları       308
Kendini Aşma Anlayışı       310
“İmkânsız!” Denene Bakış Açısı       313
“Sağlam ve Güzel İş Yapma” Anlayışı Kazandırmak       314

Geleceğe Dönük Yaklaşımlar       318
“Faydalı ve Büyük Hedef” Kazandırmak       318
Duygu ve Heyecanlarına, Ümit ve Hayallerine Hitap Etmek       324
Yeteneklerine Dönük, Faydalı Meşguliyetler       325
Hayal ve Hedeflerine Bakarak, Aldığı ve Alması Gereken
Mesafeyi Değerlendirmesi       326
“Derse (işe) Değil, Hedefine Çalışıyorsun!”       327
Uygulamaya Dönük Planlar       328
Zamanı Çok Yönlü Olarak Kullanmayı Öğretmek       329
Rehber İnsan Yetiştirmek       331

Kolaylaştırmak       333
Kolaylaştırmada Yollar       333
Zamanla Yarış Havasına Sokmak       336
Rahatlatma, Deşarj       338
Oyun Gibi       341

+1 Yol Daha        343
“İmkânsız!” Zannedilen Yerlerde       345

Bir Küçük Hatırlatma

Şikâyetçi olduğunuz bu dünyaya bakarken; geleceğin dünyasını kuracak, belki de en güzel manada değiştirecek insanları, torunlarınızı ve geleceğin çocuk yetiştirecek anne ve babalarını “sizin yetiştirmekte olduğunuzu” unutmayın!..

İthaf

Bu eseri, “insanlığın gönlünü ve yüzünü güldürecek insan” yetiştirme derdinde olup bu yolda elinden gelen gayreti gösteren ve “insanlığa umut olan o çok güzel insanlar”a ithaf ediyorum.

Her Ailenin Rehberi

Ahmet Maraşlı, kütüphanemize yıldız bir eser daha kazandırdı. Onun bu eseriyle 21. yüzyıl çocuklarının sağlam bir temelde yetişmesine önemli bir katkı sağladığını düşünüyorum.

Televizyon, sinema, türlü CD’ler, bilgisayar, internet, gazete, kitap, arkadaş, okul gibi pek çok faktör çocuklarımızı yönlendiriyor. Ama Maraşlı, ailenin bu konuda en güçlü etken olduğunu iddia ediyor; iddiasını da çeşitli yönlerden pek çok örnekle izah ve ispat ediyor. Ailelerin çocuklarını yetiştirmekte çaresiz olmadıklarını vurguluyor.

Yaşanmış ibretli olaylardan bol örnek vererek bu mükemmel eserini süsleyen Maraşlı, aynı zamanda Batı’dan ve Doğu’dan pek çok bilim adamı ve düşünürden aktardığı fikirlerle de kitabını zenginleştirmiş. Rahat okuyor, okudukça yeni ve tatbik edilir şeyler öğrenmenin zevkini tadıyor, kitabı elinizden bırakamıyorsunuz.

Gerçekten Ahmet Maraşlı sıra dışı yazan, herkesin söylediğini tekrar etmek yerine; orijinal, faydalı ve tatbike uygun görüşlerle, derin bakış açısıyla eser ortaya koyan harika bir insan. Yetiştirdiği pırıl pırıl gençlerle eserini sadece yazmayan, âdeta yaşayan bir süper beyin. Yazdıklarını, akıcı üslûbu, kolay anlaşılır diliyle de kafamıza nakşeden bu kitabından dolayı onu tebrik ediyorum. Dostu olmakla iftihar ettiğim değerli kardeşime, böyle bir eseri bizlere hediye ettiği için teşekkür ediyor, kendisinden yeni eserler beklemek hakkımızdır diyorum.

Psikiyatrist Prof. Dr. Sefa Saygılı

On Sekizinci Baskıya Önsöz

Çocuk yetiştirmek her çağda zordu ama sanırım çağımızda çok daha zor. Çünkü masum çocuklarımızı etkileyen öyle cazip olumsuzluklar var ki, kendimizi bir an onların yerine koyup düşünürsek, hâdisenin vahametini daha iyi hissederiz.

Elinizdeki eser bu dertle yazıldı. Yazar, o olumsuzluklar karşısında çocuklarımızı kurtarmak ve yükseltmek için, aile ve eğitimcilere çok sayıda pratik ve sonuç alıcı çözüm yolları sundu. Yer yer durdu, ağladı, ağladı ve sonra yeniden yazmaya başladı. O gözyaşları bazen kelimelere dökülüp şiirleşti, aktı gitti ve vesilesi olan kitaba girdi.

Gök ağladı, yer çiçek açtı. İnşallah gözyaşlarıyla dökülen kelimeler gülümseten bol bereket yağmurlarına dönüşür!

Çocuklarımız bizi bekliyor!.. Bu kitap onlar için var!..

Kitabın ilk ve ikinci hazırlanış sürecinde; sürekli yardımcım, 30 yıllık eşim Zehra Maraşlı’ya, Editör Fahrünnisa Erdem’e, Genel Yayın Yönetmeni Emine Eroğlu’na, Proje Editörü Seval Akbıyık’a, Ressam Mustafa Kocabaş’a ve doğrudan veya dolaylı desteği olan herkese teşekkürlerimi sunuyorum.

En güzel teşekkürlerim ise, halk eden Halıkımız, terbiye eden Rabbimiz, sevk eden Saikimiz olan Allah-ü Teâlâ’yadır!..

Temmuz 2012, İstanbul
Ahmet Maraşlı

Sunum

Çocuk ilk eğitimini, hayat boyu sahip çıkacağı değerlerin, edineceği prensiplerin ve ahlaki yapının temellerini önce ailesinden alır.

Anne babaya verilen görev ne kadar da önemli. Çok güzel bir şekilde yetiştirmeniz için lütfu İlahî ile size emanet edilen yavrunuz, sizin ellerinizde -istisnalar kaideyi bozmaz- her türlü insan olabilir: İyi bir insan. Kötü bir insan. Yeteneklerini ve her türlü özelliğini en güzel bir şekilde geliştirmiş, “iyilik saçan bir pırlanta”. İnsanlığın başına bela olacak bir canavar. Neon ışıklarının altında ve karanlık izbelerde kendini kaybetmiş bir zavallı. Nice darbeler yemiş bir sokak çocuğu. Büyük şehirlerin orta yerlerinde, ana caddelerin kaldırımlarında veya parklarda gördüğünüz, ömür boyu yıkanmamış gibi duran keçeleşmiş saçları ve her tarafından dökülen elbiseleriyle, bunalımlar içinde aklını çıkarıp atmaktan başka çıkar yol bulamamış bir bîçare. Her şeyini kaybetmiş, görünür görünmez girdaplarda şuursuzca dönüp duran bir genç!.. Veya ağlayan dünyanın yüzünü güldürecek kıratta bir müstesna değer!..

Bakıyorsunuz o insanlara ve zihniniz ister istemez onların çocukluklarına gidiyor. Şu hırpani görüntülü adamcağız da, diğerleri de büyük ihtimalle, bir zamanlar anne ve babalarının, koşup oynayan, kendilerine nice ümitler bağlanan tatlı mı tatlı çocuklarıydı! Ebeveynleri veya kimler ne yaptı ki fidan kırıldı?.. Öncelikli koruyucu ve yetiştiricileri olması gereken anne babaları acaba nasıl insanlardı?..

Çocuklarından şikâyet eden insanlar! Kendinizi unutmayın! Onları sadece okul veya çevre yetiştirmedi. Her şeyden ve herkesten önce, doğru veya yanlış yaklaşımlarınız, ilginiz veya ilgisizliğinizle siz yetiştirdiniz, siz yetiştiriyorsunuz…

Ya şu şimdi oynayan çocuklar? Onların yarınları nasıl olacak? Aynı hatalara onlar için de düşülecek mi? Bunun için o ailelere neler söylenmeli? İnsanın ve insanlığın hem dünyasını hem de ahiretini mahveden depremlerden, hortumlardan, canavarlardan, cicili bicili oyuncak görüntülü tuzaklardan* çocuklarımızı korumak, düşenleri kurtarmak için neler yapılabilir?

Çocukların “çocuksu temizlik ve güzellikleri”nin, gençlerin ve diğer yetişkinlerin ise “insanlıkları”nın kaybettirilmeye çalışıldığı, “insan”ın bitirilmek üzere olduğu, çocuk yetiştirmenin olağanüstü zorlaştırıldığı bir çağda yaşıyoruz. Yavrularını inanç, zihniyet ve yaşayış olarak her türlü kötülükten korumak, kurtarmak ve “insan”a yakışan güzelliklere, özelliklere yönlendirmek; çocuğu olan her ailenin en önemli ihtiyacıdır.

Çocuğun en azından belli bir anlayış seviyesine gelinceye kadar, anne babasının yol göstermesine, yönlendirmesine ihtiyacı vardır. Öyleyse anne babanın, özellikle insanı “insan” yapan meselelerde ve çok önem verdiği konularda onu yönlendirmesi gerekir.

Yönlendirme; sabır, dikkat, ölçü, denge, fedakârlık, bilgi ve incelik isteyen; zor fakat lezzeti içinde; neticeleri itibariyle bütün yorgunlukları alan, vicdanî rahatlık veren, çok zevkli, kaçınılmazlıktan öte koşulması gereken elzem bir görev.

Fakat çocuğun yönlendirilmesinde, özellikle günümüz dünyasında aileye ortak olan pek çok etkili faktör var. Televizyon, internet, bilgisayar oyunları, radyo, gazete, dergi, arkadaş çevresi, oyun ve eğlence merkezleri, okul, komşular, akrabalar vb. Hatta bazen o faktörler, ailenin önüne geçiyor, çocuğu anne babanın elinden alıyor. Bazen gözleri önünde, bazen de haberleri bile olmadan… Bu bir kuvvet yarışıdır. Bir taraftan o güçlü faktörler çeker çocuğunuzu, bir taraftan siz anne baba. Bu güç dengesizliği görüntüsü karşısında ne yapacaksınız? Pes edemezsiniz. Çünkü söz konusu olan yavrunuzdur. Çocuğunuzla bazen saatlerce konuşur, ona uzun uzadıya nasihatlerde bulunursunuz. Niçin? Onun kafasında, gönlünde olumluya veya daha olumluya bir yönlenme olması için. İki saat de konuşsanız, işin nirengi noktası, kafasının ve kalbinin yönlendiği o çok kısa zaman dilimidir. Bütün çabalar onun içindir. Bu sonucun alınabileceği birkaç dakika, diğer iki saatlerden daha kıymetlidir. Çünkü bütün o konuşmalar o sonucu almak için yapılır. Çocuğunuzu, yapabileceğini düşündüğünüz bir alana yönlendirmek; ona bazı idealler kazandırmak; bazı konulardaki düşüncelerini değiştirmek veya bazı şeylerden kurtarmak istiyorsunuz. Onu hangi yollarla, nasıl etkileyebileceğinizin arayışı içindesiniz. İşte bu mütevazı çalışma; pırıl pırıl bir nesil yetiştirmek için, çocuğu etkileyip yönlendirmede çok sayıda uygulanmış veya uygulanabilir, sonuç alıcı yolları kısa tahlil ve örneklerle stratejik ve metodolojik olma gayreti içinde ortaya koyuyor. Fakat her yolu deneyeceğim diyerek çocuğunuza yüklenirseniz onu bunaltır, belki de isyan ettirirsiniz. Her şey ihtiyaç olduğu yerde, kıvamında ve tadında olmalı. Üzerine çok gelinse,

———

* 1979’daki Rus işgali sırasında bazı Rus uçakları Afganistan’a çocuklar için, oyuncak şeklinde bombalar atıyorlardı. İnsanlığın, bu anlayışın her türlüsünden kurtaracak “gerçek insanlar”a ihtiyacı var. Kimisi oyuncak görüntülü bomba atar, kimi oyun görüntülü tuzaklar kurar.